Waarom terugval onderdeel is van groei

Soms lijkt het alsof groei een rechte lijn zou moeten zijn. Je zet een stap vooruit, je voelt je sterker of rustiger, en dan ineens lijk je terug bij af. Oude patronen steken weer de kop op, je lichaam reageert met vermoeidheid of spanning, of je merkt dat je emotioneel minder stabiel bent dan je dacht. Het voelt alsof je faalt.

Toch is dit geen falen. Het is een natuurlijk ritme.
Ons lichaam, ons zenuwstelsel én ons innerlijk kennen golven van opbouw en vertraging. Net zoals de seizoenen, de getijden en de ademhaling werken in cycli, zo beweegt ook ons eigen herstel en groei.

We herkennen dit allemaal, ieder op een eigen manier:

• Sporters, die intensief trainen naar een doel. Het lichaam ervaart dit proces als stressvol, juist omdat inspanning en ontspanning vaak uit balans raken. Het zenuwstelsel draagt de pieken en dalen van elke training.
• Ondernemers, die vaak in de overlevingsstand staan. Zij weten of voelen dat ze aan hun visie en strategie willen werken, omdat het zichtbaar is waar de schoen wringt. Toch blijft men hangen in de waan van de dag, door gebrek aan vertrouwen of simpelweg omdat men blijft doen wat men altijd deed.
• Jonge ouders, waarbij niet alleen de korte nachten een rol spelen. Het is biologisch bewezen dat het zenuwstelsel van de moeder, samen met veranderende hormonen, een directe verbinding aangaat met het kind. Zij vangt signalen van zowel zichzelf als van de baby op. Het veranderende dagritme, de grote verantwoordelijkheid en de onderliggende laag van onzekerheid versterken de druk op het systeem.
• Werknemers in stressvolle banen, die merken dat hun batterij sneller leegloopt dan gedacht en dat herstelmomenten vaak ontbreken.
• Kinderen in het huidige onderwijssysteem, die voortdurend prestaties moeten leveren en waarvan het zenuwstelsel regelmatig overbelast raakt.
• Mensen die chronisch ziek zijn of herstellen van een langdurige ziekte of medische ingreep, die voortdurend balanceren tussen herstel, energie en terugval. Naast de fysieke belasting speelt hier ook de mentale en psychische stress: onzekerheid (“kan ik ooit weer doen wat ik deed?”, “wat als dit niet overgaat?”). Deze gedachten helpen het helingsproces niet, maar zijn wel herkenbaar en reëel aanwezig.

Of we nu bewust bezig zijn met innerlijk werk of niet, iedereen kent de ervaring van vooruitgaan en weer even terugvallen. Het hoort bij mens-zijn. Het hoort bij hoe ons systeem leert, integreert en steeds opnieuw balans zoekt.

“Dit is geen falen. Het is een signaal. En signalen mogen gezien worden.”

Wat er werkelijk gebeurt bij terugval

Als we het gevoel hebben dat we “terugvallen”, lijkt het alsof we iets verkeerd hebben gedaan. Maar in werkelijkheid laat ons systeem alleen zien dat het nog bezig is met integreren. Er zijn meerdere lagen die hierin meespelen:

Het zenuwstelsel zoekt balans
Ons zenuwstelsel werkt in golven van activatie en herstel. Elke keer dat je een stap vooruit zet – of dat nu fysiek trainen is, een nieuwe werkhouding of het verwerken van emotionele stress – gaat je zenuwstelsel mee in de beweging. Soms raakt het overbelast of is de herstelfase te kort. Dan grijpt het terug naar oude patronen die ooit veiligheid boden. Wat voelt als een terugval, is eigenlijk een beschermingsmechanisme: het lichaam zegt “even pas op de plaats.”

Integratie kost tijd
Bij elke verandering komt er nieuwe informatie je systeem binnen – fysiek, mentaal en emotioneel. Dat vraagt om verwerking. Zoals bij leren fietsen of autorijden: het lijkt even te lukken, en dan vergeet je het weer. Totdat het ineens vanzelf gaat. Hetzelfde geldt voor innerlijke groei: het pad is niet recht, maar spiraalsgewijs. Je komt terug bij hetzelfde thema, maar telkens op een diepere laag.

Identiteit en oude patronen
Verandering raakt niet alleen gedrag, maar ook je gevoel van identiteit. Wie je dacht te zijn, wordt uitgedaagd. Dat kan onveilig voelen. Daarom trekt je systeem je soms terug naar het oude, vertrouwde – zelfs als dat niet gezond meer is.

De invloed van het collectieve veld
We leven niet los van elkaar. Families, teams en het grotere maatschappelijke veld hebben allemaal een energetische invloed. Wanneer daar spanning, angst of oude patronen voelbaar zijn, kan dat jouw proces tijdelijk vertragen. Wat lijkt op een persoonlijke terugval, kan een reactie zijn op het veld waarin je je bevindt.

Onzekerheid en mentale belasting
Vooral bij ziekte, herstel of langdurige stress speelt de geest een grote rol. Gedachten als “kan ik ooit weer doen wat ik deed?” of “wat als dit niet overgaat?” zetten het lichaam in extra spanning. De mentale laag is vaak net zo zwaar als de fysieke. Juist dit samenspel maakt terugval zo menselijk.

 De energetische laag van heling

“Terugval is het lichaam dat energie integreert. Het is de ziel die al verder kijkt, terwijl het lichaam nog leert dragen wat nieuw is. Er is geen oordeel, slechts ritme.”

Soms is er een tijdsverschil tussen ziel en lichaam. De ziel begrijpt al wat de volgende stap is, maar het zenuwstelsel heeft meer tijd nodig om het nieuwe ritme vast te houden. Wat jij voelt als terugvallen, is dus het lichaam dat vraagt om zachtheid, rust en vertrouwen.

Zie herstel als het droogleggen van een moeras dat langzaam verandert in een heldere rivier. Soms lijkt het water weer terug te stromen — dat is geen mislukking, maar het landschap dat zich herstelt. Jij bént dat landschap, en jouw adem is de beek die helpt sturen.

Kleine oefening – Rust in het systeem brengen

1. Ga zittend of staand, plaats één hand op je borst en één hand op je buik.
2. Adem in 4 tellen door de neus, houd 2 tellen vast, adem in 6 tellen uit door de mond.
3. Herhaal vier keer.
4. Zeg zacht: “Dit moment is deel van mijn weg.”

Voel hoe jouw lichaam reageert. Misschien komt er ontspanning, misschien een traan, misschien niets — alles is goed.

Ritueel-anker voor integratie                                                                      Neem elke ochtend of avond even een moment.                                   Houd een kop thee of een glas water in je handen en spreek uit:          “Ik geef mezelf toestemming om te integreren.”

Sluit af met drie diepe ademhalingen en kies één woord dat jouw dag mag dragen — bijvoorbeeld rust, vertrouwen of stapje.
Gebruik dit als zachte herinnering na een terugval: je bent niet terug bij af. Je bent onderweg, en jouw lichaam wijst de richting.

“Elke terugval is een uitnodiging van het hart: kom terug, herken wat niet diende en plant opnieuw. Vertrouw de spiraal; jij beweegt, ook als het even stil lijkt.”